Sırtlanlar sahne alıyor: Touki Bouki

Hyenas’ta (1993) sırtlanların saltanatını anlatan Senegalli Yönetmen Djibril Diop Mambéty, sırtlanların yükselişini ilk olarak artık bir klasik olarak nitelendirilen Touki Bouki’de (1973) ele alıyor. Gerçeküstü modernizmin bir örneği olarak bulunduğu toplumun eleştirisini yapan film, Mory ve kız arkadaşının Senegal’den Fransa’ya gitme planlarını aktarıyor.

İNGİLİZCE OLMAYAN İLK 100 FİLMDEN BİRİ

1973 yılında çıktığında büyük yanı uyandıran Touki Bouki, yarım asrı tamamlarken sadece Afrika’nın değil sinema tarihinin -İngilizce olmayan- ilk 100 filminden biri olarak gösterilmeye devam ediyor. Gazeteci Aboubacar Demba Cissokho’nun, “1973’te gösterime girdiğinde, Senegal halkı ve basını tarafından sert eleştirildi; İzleyiciler anlamadı” dediği Bir Çakalın Yolculuğu, bugün halen birçok yeni yönetmene ilham kaynağı olarak gösteriliyor. Göz kamaştırıcı görüntüler ve müziklerle karakterize edilen Touki Bouki, şimdiye kadar yapılmış en önemli Afrika filmlerinden biri olarak kabul ediliyor.

AFRİKA’NIN İLK AVANGARD FİLMİ

Öyle ki Bir Çakalın Yolculuğu’nun enfes boynuzlu motosiklet sahnesi, geçtiğimiz yıl On the Run II Dünya Turu için kamera karşısına geçen Beyonce ve Jay-Z tarafından kullanıldı. Genç yaşta hayata veda eden filmin Senegalli yönetmeni Djibril Diop Mambety’e selam yollayan bu görsel, Dakar’ın tozlu, çaresiz, bıkkınlık veren sokaklarından kaçmayı hayal eden Mory’i ve arkadaşı Anta’yı anımsatıyor. Afrika’nın ilk avangard filmi olarak Touki Bouki, birçok şeyi bir anda patlatmak isteyen yönetmeni Mambety’in deyişiyle hayatındaki çok şiddetli bir krizi sırasında ortaya çıktı.

FRANSA’YA KAÇMA HAYALİ…

Senegalli Mory ve öğrenci arkadaşı Anta’nın basit bir öyküsünü konu eder Touki Bouki… Eski sömürgecileri Fransa’nın yolunu tutmaya karar veren ikilinin hayali Paris’e giderek hayatlarını kurtarmaktır. Filmde Fransız şarkıları tarafından sembolize edilen Afrika’dan ayrılma ve Fransa’ya gitme hayalleri Mory ve Anta’yı yolculuğa sürükler. Kısa yoldan para kazanıp hayallerini gerçekleştirmek isteyen ve çeşitli yollar deneyen ikili, sonunda amaçlarına ulaşır ve parayı bulur.

YENİ “BEYAZ” SÖMÜRGECİLER

Zengin Charlie’nin evinden kıyafetleri, araba ve parasını çalan ikili, Dakar’a dönüşlerinde adeta geçit törenin fantezisini yaşar. Üstü açık arabada ayakta durarak bir konuşma yapan Mory’nin farklı sahnelerin birleştirilmesiyle adeta resmi geçit töreniyle karşılanır. Bu tören, fakir kimlikleriyle aşağılanan ikilinin araba, kıyafet ve paralarıyla Fransızlara benzemesini ve hayranlık duyulan kişiler haline gelmesini simgeler. Tümüyle batılı kıyafetler içerisinde olan ikili bando ve kendileri için söylenen şarkılar eşliğinde köylerine girer. Sigara içerek beyaz sömürgeciler gibi davranan Mory ve Anta etrafa paralar saçar. Mambéty, benzer bir sahneyi yıllar sonra Hyenas’ta (1993) Colobane kasabasının eski sakinlerinden bayan Linguere Ramatou’nun kente gelmesiyle beyaz perdeye yansıtacak ve toplumun iki yüzlülüğüne vurgu yapacaktır.

DAKAR’DAN KAÇIŞ ÇÖZÜM MÜ?

Mory ve Anta Afrika burjuvazisi ve onların beyaz efendilerine gönderme yapadursun Charlie, polise haber verir ve polisler ikilinin peşine düşer. O gün Dakar’dan ayrılacak olan Ancerville adlı bir gemide ise Fransızlar Afrikalılara ve kültürlerine dair aralarında konuşurlar. Bu yorumlar, Dakar’dan kaçmanın gerçek bir çözüm olmayacağına da işaret eder. Anta, Anvercille ile hayallerine doğru yola çıksa da Mory, şehre geri döner. Mory’in motosikletini kullanan kadın kaza yapar ve geriye sadece motosikletindeki kırık kafatası kalır.

Mehmet Baydemir

Gazeteci – Yazar

 

 

Djibril Diop Mambety:

İki uzun metrajlı (Touki Bouki ve Hyenas) ve beş kısa film yapan Senegalli yönetmen Djibril Diop Mambety (1945-1998), Senegal ve Afrika sinemasında derin izler bıraktı. Akciğer kanseri nedeniyle hayata genç yaşta vedan deden Mambety, sinemayı Afrika’daki politik ve sosyal koşullar hakkında yorum yapmak için kullandı. Yeni sömürgecilik eleştirileri yapan Ousmane Sembène ve Souleymane Cissé’ninki gibi Mambéty’nin filmleri de Üçüncü Sinema bağlamında yer alır.

 

 

İlgili Filmler

 

Hyenas (1993)

 

Mille Soleils (2013)

 

 

FİLMİN KÜNYESİ

Menşei: Senegal

IMDB: 7.2

Yönetmen: Djibril Diop Mambety

Oyuncular: Magaye Niang, Mareme Niang, Aminata Fall.

Gösterim Tarihi: 21 Ekim 1976

Dil: Wolof, Arapça, Fransızca

Bütçe: 30 bin dolar

Tür: Dram

Süre: 85 dakika

Yorum gönder