Etiyopyalı Yahudilere aba altından sopa: Operation Brothers

Kurtarma operasyonlarını konu eden filmlerin başında hiç şüphesiz 2012 yapımlı Operasyon: Argo geliyor. Ben Affleck’in başrolünde yer aldığı film, 1979 İran Devrimi’nin ardından Amerikan Büyükelçiliği’nin işgal edilmesini ve kaçarak Kanada Büyükelçiliği’ne sığınan elçilik çalışanlarının paravan bir film şirketi üzerinden ABD’ye kaçırılmasını konu ediyor. Kurtarma operasyonlarını konu eden bir diğer film olan Operation Brothers (2019) da benzer şekilde paravan bir otel işletmesi üzerinden on binlerce kişinin tahliye edilmesini anlatıyor.

FALAŞALARIN ‘ANAVATAN’A GETİRİLMESİ

Netflix’te The Red Sea Diving Resort adıyla gösterime giren filmi dikkat çekici kılan ise Etiyopyalı Yahudiler olan Falaşaların iç savaştan kaçırılarak ‘anavatan’a yani İsrail’e getirilmesidir. Operasyon: Argo’dan farklı olarak CIA yerine bu kez İsrail gizli servisi MOSSAD devrededir ve elçilik çalışanları yerine yerli halk tahliye edilmektedir. Film, göç ya da mülteci hikayesinin çok daha ötesinde bir yere sahiptir. Ancak öncelikle kimdir bu Etiyopyalı Yahudiler ya da Falaşalar ona bir göz atalım.

ETİYOPYA YAHUDİLERİ: ‘BEYT-İ İSRAİL’ VEYA ‘FALAŞALAR’

Beyt-i İsrail’ ya da Falaşalar olarak adlandırılan Etiyopyalı Yahudileri’nin İsrailoğullarının kayıp 10 kabilesinden biri olduğuna inanılıyor. Etiyopya’da patlak veren iç savaşın ardından İsrail yönetimi, Falaşaları İsrail’e getirme kararı aldı. Eski Başbakanlarından İzak Rabin’in liderliğindeki İsrail hükümet, 1975 yılında, Etiyopyalı Yahudilerin ülkeye getirilmesi amacıyla Falaşaların resmen Yahudi olduklarını deklare etti.

MOŞE VE ŞLOMO OPERASYONLARI

Operasyonların başlangıç tarihi 1977’ye kadar götürülse de İsrail, sonraki yıllarda Etiyopyalı Yahudilerin ülkeye getirilmesi için iki önemli operasyon düzenledi. Moşe (Musa) ve Şlomo (Süleyman) olarak adlandırılan operasyonlarla on binlerce Falaşa, İsrail’e kaçırıldı. 1984’te Etiyopya’da iç savaşında yaşanan kıtlık sebebiyle operasyon düzenleme kararı alan İsrail,  Kasım 1984’den Ocak 1985’e kadar gerçekleştirilen ‘Musa’ operasyonunda 7 binin üzerinde Etiyopyalı Yahudi’yi önce Sudan’a oradan da İsrail’e taşıdı. Bundan 7 yıl sonra düzenlenen Süleyman operasyonunda da Etiyopya’daki siyasi krizden kaçan yaklaşık 15 Falaşa İsrail’e getirildi.

150 BİN FALAŞA İSRAİL’DE AYRIMCILIKLA MÜCADELE EDİYOR

İsrail, Etiyopya’da kalan Yahudilerin ülkeye gelip yerleşmesine hak tanısa da Etiyopya’daki Yahudilerin çok az bir kısmı ülkeye gelerek yerleşti. Diğer yandan bugün İsrail’de yaşayan yaklaşık 150 bin Etiyopyalı Yahudi, ayrımcılık ve ikinci sınıf vatandaş muamelesiyle mücadele ediyor.

“AYAĞINIZI DENK ALIN” MESAJI

Filme tekrar dönersek, Operation Brothers filminin tam anlamıyla İsrail’de yaşayan Etiyopyalı Yahudilere ‘aba altından sopa’ gösterdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Film, Etiyopyalı Yahudilerin asla geride bırakılmadığını, her türlü zorluğa karşın İsrail’in onların yanında olduğunu anlatarak ‘kardeşlik’ vurgusu yapıyor. Ancak Falaşaların son yıllarda İsrail’deki ayrımcılığa, ötekileştirmeye karşı ayaklandığı düşünüldüğünde filmin bir yandan da ‘Sizin için yaptığımız fedakarlığı görün, ayağınızı denk alın’ mesajı verdiği net bir şekilde okunabilir.

İSRAİLLİ AJANLAR PARAVAN OTEL İŞLETİYOR

İsrail gizli servisi MOSSAD, Etiyopya’daki iç savaştan kaçmaları için Falaşalara yardım ediyor. Falaşaları Sudan üzerinden kaçırma planları yapan MOSSAD, gizli operasyonlar için paravan bir otel işleterek gerçek tatilcileri de yaptığı operasyonların üstünü örtmek için kullanıyor. İsviçreli tur operatörü kılığında Sudan yetkilileriyle görüşen İsrailli ajanlar, The Red Sea Diving Resort’u kiralayarak planlarını uygulamaya koyuyor.

‘AFRİKA’YA HOŞ GELDİN’

Filmle ilgili notlara bakarsak… Repliklerden birinde ‘Müslüman bir ülkeye kadın göndermezdim’ denilmekte. Bir diğer sahnede ise Sudan-Hartum Havalimanı’nda pasaport kontrol noktasında yaşananlar dile getiriliyor. Alıkonan arkadaşına ‘Ne istediler?’ diye soran kişiye ‘Para. Afrika’ya hoş geldin’ denilerek Afrika’da rüşvetin yaygın olduğuna vurgu yapılıyor. 1979 yılını başlangıç alan film, dönem filmi olması açısından da önemli bir yer işgal ediyor.

“KARDEŞİNİ GERİDE BIRAKMA”

Filmde beyaz Yahudi, ‘Kimseyi bırakmayız’ derken siyahi olan Etiyopyalı Yahudi, ‘2700 yıl sonra hayalimiz Kudüs’e, kutsal şehre gideceğiz’ diyor. Filmin son kısmında ise adeta Yahudilere çağrı yapılarak şu ifadelere yer veriliyor: ‘Erkek ya da kız kardeşini acı çekerken görürsen sessiz kalma. Yerinde sayma. Yardımına koş ve yardım et’

PROTESTOLARIN ORTASINDA VİZYON

Filmin vizyona girmesi de oldukça ilginç bir döneme denk geldi.  Etiyopyalı Yahudilerden 18 yaşındaki Solomon Tekah’ın İrail polisi tarafından öldürülmesiyle 2019 yılının Temmuz ayı başında geniş çaplı protesto gösterileri başladı. Son 20 yılda polis tarafından öldürülen 11. Etiyopyalı İsrailli olan Tekah’ın hayatını kaybetmesiyle gerginleşen ortamda bir ortamda gösterime giren film, tepkileri de üzerine çekmişti.

 

İLGİLİ FİLMLER

Live and Become (2005)

 

Bal Ej: The Hidden Jews of Ethiopia (2016)

 

Fig Tree (2018)

 

The Passengers (2019)

 

 

FİLMİN KÜNYESİ

Menşei: Kanada

IMDB: 6.6

Yönetmen: Gideon Raff

Oyuncular: Chris Evans, Haley Bennett, Michael Huisman, Ben Kingsley, Mbulelo Grootboom, Sizo Mahlangu, Michael Kenneth Williams

Gösterim Tarihi: 31 Temmuz 2019

Dil: İngilizce, Amharca

Tür: Dram, Tarih

Süre: 129 dakika

 

MEHMET BAYDEMİR

ARAŞTIRMACI – YAZAR

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir