Polonyalı yönetmenin gözünden Ruanda Katliamı: Birds are Singing in Kigali
Bundan tam 28 yıl önce nisan ayında Ruanda’da başlayan katliam hala belleklerdeki yerini koruyor. 1994 yılının nisan ayından başlayıp temmuz ayına değin yüz gün süren katliam sonucu hayatını kaybeden 800 bin Tutsi ve ılımlı Hutu çeşitli etkinliklerle anılıyor. Başta Birleşmiş Milletler, Belçika ve Fransa olmak üzere sömürgeci güçlerin sorumlu tutulduğu katliamlar sonrası Ruanda’da yaralar sarılmaya çalışılırken sorunun geçmişi 20. yüzyılın başlarına kadar dayanıyor.
SORUNUN MERKEZİNDE BELÇİKA VAR
Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Belçika yönetimine verilen Ruanda, Belçikalıların ırkçı politikalarının kurbanı oldu. Ruandalılara akla gelmedik zorbalıklar yapan Belçika yönetimi, bir arada yaşayan Hutu ve Tutsileri birbirinden ayırarak azınlıkta olan Tutsilere ayrıcalık sağladılar. Nüfusun neredeyse yüzde 90’ını oluşturan Hutular, Ruanda’nın 1962’de bağımsızlığını kazanmasıyla gücü ellerine geçirdiler ve Tutsilere karşı katliamlara başladılar. Komşu ülkelere sığınan Tutsiler, Ruanda Yurtseverler Birliği’ni (RYB) kurarak Ruanda hükümetine baskı yaptılar ancak çözüm üretilemeyince iç savaş patlak verdi. Interahamwe adı verilen yerel çeteler Tutsi ve ılımlı Hutuları fişleyerek katliamlara başladılar.
BATININ KATLİAMDAKİ ROLÜ SORGULANIYOR
6 Nisan 1994’te Ruanda Devlet Başkanı Juvénal Habyarimana’nın uçağının düşürülmesi ve ardından 7 Nisan’da ılımlı bir Hutu olan Başbakan Agathe Uwilingiwimana’nın öldürülmesi 100 gün sürecek olan katliamın başlangıcı oldu. Tutsilerin komşu ülkelerde kurduğu Ruanda Yurtseverler Birliği (RYB), Hutu ordusunu yenerek Ruanda’nın kontrolünü alırken 2 milyondan fazla Hutu Burundi, Tanzanya ve Zaire (Demokratik Kongo Cumhuriyeti) gibi ülkelere sürgüne gönderildi. Dönemin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban ki-Moon Ruanda’dan olaylara zamanında müdahale edilmediği için özür dilerken batılı ülkelerin rolü de 1994’ten bugüne sorgulanmaya devam ediyor.
RUANDA KATLİAMI FİLMLERE KONU OLUYOR
Öte yandan Ruanda’da 100 günde gerçekleşen katliam çeşitli filmlere konu olmaya devam ediyor. Soykırım içerikli filmlerden en popüleri Hotel Rwanda olurken 2017 Polonya yapımı Birds are Singing in Kigali, farklı bakış açısıyla dikkat çekiyor. Polonyalı ornitologun (Kuş bilimci) Tutsi bir kızı ölümden kurtarmasını aktaran film, Polonya’da birkaç yıl kaldıktan sonra her ikisinin de acı dolu günlerin hatırlanacağı Ruanda’ya dönüşlerine odaklanıyor. Yıllarca Ruanda’da çalışan ve katledilen meslektaşının kızını kurtaran ornitolog Anna, onu da yanına alarak Polonya’ya döner. Ancak yıllar geçse de her ikisinin yaşadıkları acı taptazedir ve sevdiklerinin mezarlarını ziyaret etmek için Afrika’ya geri dönerler.
HER ŞEYE RAĞMEN HALA UMUT VAR
Filmde kullanılan görseller doğanın en acımasız hallerini yansıtarak yapılan soykırıma vurgu yapar. Leş yiyen akbabalar, hayvan bağırsaklarının hareketi, bir balığın sökülen kalbinin hala atması… Adeta her türlü yok etme karşısında hayatın bir şekilde devam edeceğini ilan eden bir meydan okumadır. Doyumsuz olan doğa gibi insanlar da yeri geldiğinde leş yiyici olabilir. Ruanda katliamı bu hayvanlar üzerinden tasvir edilirken insanoğlunun en acımasız yaratık haline gelebileceği gösterilmektedir. Bununla birlikte gün batımında gökyüzünde uçan kuş sürüsü yaşamın çirkinliği kadar güzel yanlarının olduğunu da gösterir ve hala umut olduğuna işaret eder.
IRKÇILIK, ASİMİLASYON VE GÖÇMENLİK
Diğer yandan film, Ruandalı Claudine’in ilticasına da değinir. Bu yönüyle göçmen içerikli olan film ırkçılık, asimilasyon ve göçmenlerin karşılaştıkları zorluklara da kısmen değinir. Film hakkında bilinmesi gereken bir diğer konu da Joanna Kos-Krauze ve Krzysztof Krauze tarafından yönetilen filmin 2014 yılında Krzysztof’un kanserden ölmesi üzerine eşi Joanna tarafından tamamlanmasıdır.
Mehmet Baydemir
Araştırmacı, Gazeteci
Benzer filmler
100 Days (2001)
Hotel Rwanda (2004)
In Rwanda We Say…The Family That Does Not Speak Dies – Belgesel (2004)
Shooting Dogs (2005)
Sometimes in April (2005)
A Sunday in Kigali (2006)
Munyurangabo (2007)
Shake Hands with the Devil (2007)
Kinyarwanda (2011)
Imbabazi (2013)
Birds Are Singing in Kigali (2017)
FİLMİN KÜNYESİ
Menşei: Polonya
IMDB: 5,5
Yönetmen: Joanna Kos-Krauze, Krzysztof Krauze
Oyuncular: Jowita Budnik, Eliane Umuhire, Witold Wielinski
Gösterim Tarihi: 22 Eylül 2017
Dil: Lehçe, İngilizce, Kinyarwanda
Tür: Dram
Süre: 113 dakika